İkinci en büyük kripto para ünitesi Ethereum, dünden bugüne nasıl gelişti?
Akıllı kontratlar ve merkeziyetsiz uygulamaların (dApp) meskeni olan Ethereum, kesimdeki TVL’nin büyük bir kısmını elinde tutuyor. Bilhassa, Ethereum’un dApp pazarındaki hakimiyeti öne çıkıyor. Rakip platformlar oluşturulana kadar Ethereum’un pazarda yüzde 90’a yakın elinde tuttuğu bir güç vardı. Var olan hakimiyeti azalsa da birinci tercih olmayı sürdürüyor.
Ethereum, dApp’lerin ötesinde bir merkez olarak görülüyor. En büyük ikinci kripto para ünitesi olması ve PoS sistemiyle çalışması üzere örnekler, Ethereum’a öncelik sağlıyor. Pekala Ethereum’u bugüne kadar muvaffakiyetle getiren neydi? İşte Ethereum’un dünden bugüne izlediği yol.
2013 – Ethereum’un Doğuşu
Rusya doğumlu Kanadalı bilgisayar programcısı Vitalik Buterin, ister ilham deyin ister yeni bir fikir lakin bilineni yapmayan bir projeyle ortaya çıktı. Buterin’in fikri, finansal kullanım için geliştirilen Bitcoin’in tersine, merkeziyetsiz uygulamalar geliştirmek için blokzincir teknolojisinden faydalanmaktı.
Buterin, Ethereum kavramını birinci olarak 2013 yılında whitepaper yayınlayarak ortaya attı. Tanıtım evrakı, yeni teknoloji kavramını, temel unsurlarını ve mümkün kullanım durumlarını açıklıyordu. Bu Ethereum’un temellerini oluştursa da projenin hayata geçmesi için önünde iki yıllık bir süreci vardı.
İlk yıla gelindiğinde (yani 2014), Buterin, gönüllüleri, geliştiricileri ve yatırımcıları projeye katılmaya çağırarak Ethereum ekosisteminin başladığını resmen duyurdu. Programın birincil çekirdek geliştiricileri ortasında Gavin Wood ve Jeffrey Wilcke yer alıyordu. Öbür kurucu grup üyeleri ortasında ise Anthony Di lorio, Joseph Lubin ve Cardano Kurucusu olarak tanıdığımız Charles Hoskinson vardı.
Üç ay sonra Wood, Ethereum Sanal Makinesi (EVM), madenciler için fiyat mükafatları ve akıllı mukaveleler de dahil olmak üzere Ethereum ekosisteminin detaylı bir tarifini ve spesifikasyonunu sağlayan projenin “Yellow Paper”ını yayınladı. Wood ayrıyeten, projenin birinci fonksiyonel uygulamasının yedi programlama lisanında kodlanmasına yardımcı olarak Ethereum’un prototipinin oluşturulmasında kıymetli bir rol oynadı.
2014 – Ethereum Filizleniyor
Ethereum geliştiricilerinin projeyi inşa etmek için büyük fonlara gereksinimi vardı. Bu nedenle grup, 20 Temmuz’dan 2 Eylül 2014’e kadar 42 gün süren bir birinci kripto para arzı (ICO) yoluyla kamu yatırımcılarından sermaye toplamaya karar verdi.
Haziran 2014’te proje, ICO kampanyasının yasal ve pazarlama uğraşlarını yönetmek için İsviçre merkezli kar gayesi gütmeyen bir kuruluş olan Ethereum Vakfı’nı kurdu. Vakıf, halka açık satış için Ethereum ekosisteminin lokal kripto para ünitesi olan toplam 60 milyon ETH yarattı. Şirket, ICO’nun birinci iki haftasında Bitcoin (BTC) başına 2.000 ETH ve token satış aktifliğinin geri kalanında BTC başına 1.399 ETH sattı.
İlginç bir halde Vakıf, kitlesel fonlamanın birinci 14 gününde 50 milyondan fazla token sattı ve kampanyanın sonunda proje, 18 milyon dolardan fazla kıymete sahip toplam 31.531 BTC topladı. Bu, Ethereum’un kitlesel fonlamasını kripto tarihindeki (o zamanlar) en başarılı beşinci ICO yaptı.
Kâr emeli gütmeyen kuruluş ayrıyeten 12 milyon ETH daha yaratarak toplam basılan ETH ölçüsünü 72 milyona çıkardı. Şirket, ek token’ların pazarlama ve başka geliştirme faaliyetleri için kullanılacağını söyledi.
2015 – Ethereum Rekabet Sahnesinde
Fonlamadan yaklaşık iki ay sonra ETH DEV, Ethereum’un DEVCON-0 olarak isimlendirilen ve protokolün güvenliği ve ölçeklenebilirliğini tartışmak üzere dünya çapında Ethereum geliştiricilerini ağırlayan birinci aktifliğini düzenledi.
Nisan 2015’te Vakıf, platformun ön lansmanından evvel Ethereum ekosistemindeki en güzel projeleri desteklemek için birinci hibe programı olan DEVgrant’ı başlattı ve program bugüne kadar devam ediyor.
Mayıs 2015’te Ethereum geliştirme grubu, süreç aktifliği, akıllı kontrat yürütme için sanal makine kullanımı, madencilik mahareti ve gerilim testi olmak üzere dört alana odaklanan ağın bir test sürümü olan Olympic‘i yayınladı. Vakıf, test basamağının her kategorisinde test iştirakçilerini 2.500 ETH ve başka ödüllerle ödüllendirdi.
Halka Açılış (Frontier)
Olimpik test evresinin akabinde Ethereum, Buterin’in projenin whitepaper’ını yayınlamasından yaklaşık iki yıl sonra, 30 Temmuz 2015’te resmen hayata geçti.
Frontier olarak bilinen ve geliştiriciler ile teknik kullanıcıları hedefleyen projenin birinci halka açık sürümü, grup için kıymetli bir dönüm noktası oldu. Protokol daha sonra olgunlaştıkça bir dizi yükseltmeden geçecek olsa da, her çeşitten merkeziyetsiz uygulamalar için yeni bir blokzinciri ekosisteminin doğuşuydu.
Ethereum’un Buz Devri
Ethereum geliştirme grubu 7 Eylül 2015’te 200.000. blokta Buz Devri’ni ve bununla birlikte zorluk bombasını tanıttı. Bu, her 100.000 bloktan sonra ağdaki madencilik zorluğunu artırmak ve böylelikle madencilerin artan zorluk düzeyine ayak uydurmasını imkansız hale getirmek için tasarlanmış bir zorluk ayarlama şemasıdır. Bu durum ağın vakit içinde donmasına ve münasebetiyle “Buz Devri” ismini almasına neden oldu.
Bu özellik, Ethereum’u bir proof-of-stake (PoS) konsensüs ağına geçirecek gelecekteki yükseltmeler konusunda ekosistemde fikir birliği olmasını sağlamak için uygulandı.
Homestead Yükseltmesi
Ekip, Frontier’in yayına girmesinden yaklaşık bir yıl sonra, 14 Mart 2016’da 1150000 numaralı blokta “Homestead” isimli bir yükseltme başlattı. Yeni sürüm GUI ile geldi ve böylelikle platformu teknik olmayan kullanıcılar için kullanışlı hale getirdi.
Çatal (fork) ayrıyeten, platformu Ethereum Improvement Proposals (EIP) ile geliştirerek platformun gelecekteki yükseltmeleri çalıştırabilmesini sağladı.
2016 – Yükseltmeye Giden Yolda DAO Saldırısı
30 Nisan 2016’da Ethereum üzerinde 1428757 numaralı blokta Merkeziyetsiz Anonim Tertip (DAO) oluşturuldu. DAO, 11.000’den fazla yatırımcıdan 150 milyon dolar bedelinde ETH topladı, lakin bu muvaffakiyetin uzun sürmeyeceğini kimse bilmiyordu.
Lansmanından yalnızca üç ay sonra DAO hacklendi zira geliştiricisi projeyi dikkatli bir kontrolden geçirmeden uygulamaya koydu. Saldırgan, o devirde 60 milyon dolar pahasında olan yaklaşık 3,6 milyon ETH’yi platformdan taşıdı ve bu da çalınan varlıkları kurtarmak için Ethereum ağının tartışmalı bir biçimde çatallanmasına yol açtı.
Bu olay Ethereum’a birinci gerçek varoluşsal tehdidini verdi. DAO‘nun başarısızlığı, yatırımcılar için mali kayıplara ek olarak, gelişmekte olan blokzinciri ağı için yıkıcı sonuçlar doğuracaktı zira DAO, Ethereum’daki en büyük projelerden biri haline gelmişti.
Ethereum topluluğu, blokzincirinde kalıcı değişiklikler yapmaktan kaçınmak için yumuşak bir çatal denedi, lakin bu işe yaramadı. Daha sonra bir hard fork uygulandı ve fonlar geri yüklenerek yatırımcılara iade edildi.
Ethereum’un DAO saldırısından sonraki hard forku yeni bir blokzinciri yaratmıştır. Özgün ağ Ethereum Classic olarak tekrar markalanırken, yeni zincir Ethereum ismini korudu.
2020 – Ethereum Rocky’den İlham Aldı: Düştükçe Kalktı
DAO olayını atlattıktan sonra Ethereum’un bir sonraki büyük zorluğu ölçeklenebilirlik sıkıntısıydı. Bitcoin üzere Ethereum blokzinciri de blokzincir ağının temel fonksiyonlarını tanımlarken birinci sefer Buterin tarafından kullanılan bir kavram olan Blokzincir Trilemması ile karşı karşıyaydı.
Ethereum kurucu ortağı, güvenlik, merkeziyetsizlik ve ölçeklenebilirliğin, bir blokzincir ağının istek edilen üç ögesi olduğunu belirtiyor. Bununla birlikte, bir blokzincirinin tıpkı anda bu üç özelliğin verimli düzeylerine sahip olması güç. Diğer bir deyişle, başka ikisini optimize etmek için bir temel özellikten ödün vermesi gerekiyor.
2017’nin sonlarına yanlışsız Ethereum, dApp geliştiricileri için favori bir akıllı mukavele platformu haline gelmişti. Ağ birebir vakitte o yıl boğa piyasasının coşkusundan da yararlandı ve blokzinciri oyunu CryptoKitties kalabalıkları Ethereum ekosistemine çekti. Bu durum, süreçlerin onaylanmasının daha uzun sürmesi ve gaz fiyatlarının tavan yapmasıyla ağda tıkanıklığa yol açtı.
Ölçeklenebilirlik sıkıntılarının çözülmesi için Aralık 2020’de ağın PoW’dan PoS’a geçişinin başlangıcını işaret eden bir yükseltme uygulandı.
Yükseltme, Ethereum PoW Mainnet‘e paralel çalışan Beacon Chain isminde başka bir PoS zinciri oluşturdu. Her iki zincir daha sonra birleşerek Ethereum 2.0 ya da ETH 2.0 olarak isimlendirilen tek bir ağ oluşturacaktı. Fakat Vakıf, ETH2’nin kulağa yeni bir işletim sistemi üzere geldiğini lakin durumun bu türlü olmadığını belirterek yeni ismi “Consensus Layer” olarak değiştirdi.
2022 – Ethereum’un Tarihi Merge Dönemi
Ethereum geliştirme takımı, Beacon Chain’in piyasaya sürülmesinden sonra Merge’e hazırlık olarak birkaç güncelleme yayınladı. Bu güncellemelerden kimileri Altair ve Bellatrix’ti.
Ethereum Vakfı tarafından şu halde açıklama yapıldı:
Ethereum Merge, 15 Eylül 2022’de 15537393 numaralı blokta “Paris” ismi verilen bir yükseltme ile uygulanmıştır. Yükseltme sırasında, mevduat kontratına 13,4 milyondan fazla ETH coin yatırılmıştı. Çatallanma, Ethereum’un Beacon oluşumundan yaklaşık iki yıl sonra PoS konsensüsüne geçişini gördü.
Peki Merge’ten sonra Ethereum’un PoW madencilerine ne oldu? Ethereum ağı farklı bir zincir oluşturmak için çatallandı (Ethereum Classic’e benzeri şekilde). Bu blokzincirine iş ispatı Ethereum (ETHW) ismi veriliyor ve madencilerin ETH mükafatları için karmaşık matematiksel bulmacaları çözerek blokları doğrulamaya devam etmelerini sağlıyor.
Ethereum’un Geleceği Nasıl Şekillenecek?
Merge’ün muvaffakiyetle uygulanmasıyla birlikte Ethereum’daki bir sonraki büyük yükseltme, protokolün ölçeklenebilirliğini ve genel kapasitesini geliştirmek için tasarlanmış çok evreli bir yükseltme olan Sharding olacak. Bu, zincir üzerinde ölçeklendirme tahlili olarak biliniyor.
Sharding, tüm Ethereum ağını shard ismi verilen bağımsız kısımlara ayırırken katman-2 toparlamalarıyla sinerjik bir halde çalışacak ve böylelikle ağın randımanını 1000 kata kadar artıracak. Ölçeklenebilirliğin yanı sıra Sharding, Ethereum’a daha fazla ağ iştiraki ve gelişmiş merkeziyetsizlik üzere diğer yararlar da sağlayacak.
Yükseltmenin 2024 yılı yahut sonrasında tam olarak uygulanması bekleniyor. Bu, o vakte kadar Ethereum’un muhtemelen katman 2 ve yan zincirler üzere zincir dışı ölçeklendirme tahlillerine bağlı kalmaya devam edeceği manasına geliyor.